Απόστολος

Εκκλησιαστικό, λειτουργικό βιβλίο, το οποίο περιέχει τις << Πράξεις των Αποστόλων >> καθώς και τις Επιστολές που έγραψαν πολλοί απ' αυτούς. Απόσπασμα από τον Απόστολο διαβάζεται κάθε ημέρα στον Όρθρο ή τη Λειτουργία, και συνοδεύεται πάντα από το Ευαγγελικό ανάγνωσμα. Αποστολικά αποσπάσματα διαβάζονται και τις Μεγάλες ή Βασιλικές Ώρες των Χριστουγέννων, των Θεοφανείων και της Μεγάλης Παρασκευής.

Ώραι

Ακολουθίες σύντομες που ενσωματώνονται στην ακολουθία του Όρθρου μετά το << Αγαθόν το εξομολογείσθαι τω Κυρίω... >> και είναι τέσσερις. Η Θ' προηγείται του Εσπερινού. Οι Ώρες ακολουθούν το εβραϊκόν ωρολόγιο και είναι Α' ( πρώτη ), Γ' ( τρίτη ), ΣΤ' ( έκτη ) και Θ' ( ενάτη ), οι οποίες αντιστοιχούν με τις σημερινές ώρες: η Α' = 6η πρωϊνή, η Γ' = 9η πρωϊνή, η ΣΤ' = 12η μεσημβρινή και η Θ' = 3η απογευματινή κ.ο.κ. Οι ώρες έχουν και Μεσώρια. Οι ώρες της Παραμονής των Χριστουγέννων, των Θεοφανείων και της Μεγάλης Παρασκευής ονομάζονται Μεγάλες Ώρες ή Βασιλικές, γιατί οι ψαλμοί που τις αποτελούν έχουν Μεσσιανικό χαρακτήρα και αναφέρονται στο Βασιλέα Χριστό. Οι τέσσερις Ώρες μαζί με τον Όρθρο, τον Εσπερινό και το Απόδειπνο αποτελούν τον λειτουργικό χρόνο κάθε ημέρας κατά το Δαυϊτικό << Επτάκις της ημέρας ήνεσά σε Κύριε >>.

ΠΡΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΝ Β'

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'
Στίχ. 1-5. Ο Παύλος ευχαριστεί τον Θεόν διά την πίστιν του Τιμοθέου.

Παύλος, απόστολος Χριστού Ιησού διά θελήματος Θεού κατ' επαγγελίαν ζωής της εν Χριστώ Ιησού, 
2 Τιμοθέω αγαπητώ τέκνω χάρις, έλεος, ειρήνη από Θεού πατρός και Χριστού Ιησού του Κυρίου ημών. 
3 Χάριν έχω τω Θεώ, ω λατρεύω από προγόνων εν καθαρά συνειδήσει, ως αδιάλειπτον έχω την περί σου μνείαν εν ταις δεήσεσί μου νυκτός και ημέρας, 
4 επιποθών σε ιδείν, μεμνημένος σου των δακρύων, ίνα χαράς πληρωθώ, 
5 υπόμνησιν λαμβάνων της εν σοι ανυποκρίτου πίστεως, ήτις ενώκησε πρώτον εν τη μάμμη σου Λωΐδι και τη μητρί σου Ευνίκη, πέπεισμαι δε ότι και εν σοι. 

Στίχ. 6-18. Παροτρύνει τούτον να εργασθή ηρωϊκώς διά το ευαγγέλιον. 

6 δι' ην αιτίαν αναμιμνήσκω σε αναζωπυρείν το χάρισμα του Θεού, ο εστιν εν σοι διά της επιθέσεως των χειρών μου 
7 ου γαρ έδωκεν ημίν ο Θεός πνεύμα δειλίας, αλλά δυνάμεως και αγάπης και σωφρονισμού. 
8 μη ουν επαισχυνθής το μαρτύριον του Κυρίου ημών μηδέ εμέ τον δέσμιον αυτού, αλλά συγκακοπάθησον τω ευαγγελίω κατά δύναμιν Θεού, 
9 του σώσαντος ημάς και καλέσαντος κλήσει αγία, ου κατά τα έργα ημών, αλλά κατ' ιδίαν πρόθεσιν και χάριν, την δοθείσαν ημίν εν Χριστώ Ιησού προ χρόνων αιωνίων, 
10 φανερωθείσαν δε νυν διά της επιφανείας του σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, καταργήσαντος μεν τον θάνατον, φωτίσαντος δε ζωήν και αφθαρσίαν διά του ευαγγελίου, 
11 εις ο ετέθην εγώ κήρυξ και απόστολος και διδάσκαλος εθνών. 
12 δι' ην αιτίαν και ταύτα πάσχω, αλλ' ουκ επαισχύνομαι οίδα γαρ ω πεπίστευκα, και πέπεισμαι ότι δυνατός εστι την παραθήκην μου φυλάξαι εις εκείνην την ημέραν. 
13 υποτύπωσιν έχε υγιαινόντων λόγων ων παρ' εμού ήκουσας, εν πίστει και αγάπη τη εν Χριστώ Ιησού 
14 την καλήν παραθήκην φύλαξον διά Πνεύματος Αγίου του ενοικούντος εν ημίν. 
15 Οίδας τούτο, ότι απεστράφησάν με πάντες οι εν τη Ασία, ων εστι Φύγελλος και Ερμογένης. 
16 δώη έλεος ο Κύριος τω Ονησιφόρου οίκω, ότι πολλάκις με ανέψυξε και την άλυσίν μου ουκ επαισχύνθη, 
17 αλλά γενόμενος εν Ρώμη σπουδαιότερον εξήτησέ με και εύρε 
18 δώη αυτώ ο Κύριος ευρείν έλεος παρά Κυρίου εν εκείνη τη ημέρα και όσα εν Εφέσω διηκόνησε, βέλτιον συ γινώσκεις. 

Σταυροθεοτοκίον

Σύντομος ύμνος που αναφέρεται στη Θεοτόκο, η οποία παρίσταται κάτωθεν του Σταυρού επί του οποίου ευρίσκεται καθηλωμένος ο Υιός της << υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας >>. Στο γεγονός αυτό οφείλει το τροπάριο την ονομασία του. Σταυροθεοτοκία έχουμε στους Εσπερινούς της Τρίτης και της Πέμπτης και στους Όρθρους της Τετάρτης και της Παρασκευής όλου του χρόνου. Επίσης καθ' όλην την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τα Σταυροθεοτοκία τίθενται αντί Θεοτοκίων. Θαυμάσιο Σταυροθεοτοκίο είναι το << Σφαγήν Σου την άδικον Χριστέ, η Παρθένος βλέπουσα... >> που ψάλλεται όλη τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τη Μεγάλη Δευτέρα και τη Μεγάλη Τρίτη.

ΠΡΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΝ Α'

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ΄

Στίχ. 1-2. Οι δούλοι και οι κύριοί των. 

Όσοι εισίν υπό ζυγόν δούλοι, τους ιδίους δεσπότας πάσης τιμής αξίους ηγείσθωσαν, ίνα μη το όνομα του Θεού και η διδασκαλία βλασφημήται. 
2 οι δε πιστούς έχοντες δεσπότας μη καταφρονείτωσαν, ότι αδελφοί εισιν, αλλά μάλλον δουλευέτωσαν, ότι πιστοί εισι και αγαπητοί οι της ευεργεσίας αντιλαμβανόμενοι. 

Στίχ. 3-10. Νέαι οδηγίαι κατά των ψευδοδιδασκάλων. 

3 Ταύτα δίδασκε και παρακάλει. ει τις ετεροδιδασκαλεί και μη προσέρχεται υγιαίνουσι λόγοις τοις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και τη κατ' ευσέβειαν διδασκαλία, 
4 τετύφωται, μηδέν επιστάμενος, αλλά νοσών περί ζητήσεις και λογομαχίας, εξ ων γίνεται φθόνος, έρις, βλασφημίαι, υπόνοιαι πονηραί, 
5 παραδιατριβαί διεφθαρμένων ανθρώπων τον νουν και απεστερημένων της αληθείας, νομιζόντων πορισμόν είναι την ευσέβειαν. αφίστασο από των τοιούτων. 
6 έστι δε πορισμός μέγας η ευσέβεια μετά αυταρκείας. 
7 ουδέν γαρ εισηνέγκαμεν εις τον κόσμον, δήλον ότι ουδέ εξενεγκείν τι δυνάμεθα 
8 έχοντες δε διατροφάς και σκεπάσματα, τούτοις αρκεσθησόμεθα. 
9 οι δε βουλόμενοι πλουτείν εμπίπτουσιν εις πειρασμόν και παγίδα και επιθυμίας πολλάς ανοήτους και βλαβεράς, αίτινες βυθίζουσι τους ανθρώπους εις όλεθρον και απώλειαν. 
10 ρίζα γαρ πάντων των κακών εστιν η φιλαργυρία, ης τινες ορεγόμενοι απεπλανήθησαν από της πίστεως και εαυτούς περιέπειραν οδύναις πολλαίς. 

Στίχ. 11-16. Προτροπαί προς τον Τιμόθεον. 

11 Συ δε, ω άνθρωπε του Θεού, ταύτα φεύγε δίωκε δε δικαιοσύνην, ευσέβειαν, πίστιν, αγάπην, υπομονήν, πραότητα. 
12 αγωνίζου τον καλόν αγώνα της πίστεως επιλαβού της αιωνίου ζωής, εις ην και εκλήθης και ωμολόγησας την καλήν ομολογίαν ενώπιον πολλών μαρτύρων. 
13 παραγγέλλω σοι ενώπιον του Θεού του ζωοποιούντος τα πάντα και Χριστού Ιησού του μαρτυρήσαντος επί Ποντίου Πιλάτου την καλήν ομολογίαν, 
14 τηρήσαί σε την εντολήν άσπιλον, ανεπίληπτον μέχρι της επιφανείας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, 
15 ην καιροίς ιδίοις δείξει ο μακάριος και μόνος δυνάστης, ο βασιλεύς των βασιλευόντων και κύριος των κυριευόντων, 
16 ο μόνος έχων αθανασίαν, φως οικών απρόσιτον, ον είδεν ουδείς ανθρώπων ουδέ ιδείν δύναται ω τιμή και κράτος αιώνιον αμήν. 

Στίχ. 17-19. Τα καθήκοντα των πλουσίων. 

17 Τοις πλουσίοις εν τω νυν αιώνι παράγγελλε μη υψηλοφρονείν, μηδέ ηλπικέναι επί πλούτου αδηλότητι, αλλ' εν τω Θεώ τω ζώντι, τω παρέχοντι ημίν πάντα πλουσίως εις απόλαυσιν, 
18 αγαθοεργείν, πλουτείν εν έργοις καλοίς, ευμεταδότους είναι, κοινωνικούς, 
19 αποθησαυρίζοντας εαυτοίς θεμέλιον καλόν εις το μέλλον, ίνα επιλάβωνται της αιωνίου ζωής. 

Στίχ. 20-21. Τελευταία έκκλησις προς τον Τιμόθεον. 

20 Ω Τιμόθεε, την παρακαταθήκην φύλαξον, εκτρεπόμενος τας βεβήλους κενοφωνίας και αντιθέσεις της ψευδωνύμου γνώσεως, 
21 ην τινες επαγγελλόμενοι περί την πίστιν ηστόχησαν. Η χάρις μετά σου αμήν. 

Σταυροαναστάσιμα

Τροπάρια που ψάλλονται στον Όρθρο των Κυριακών όλου του έτους και αναφέρονται στη Σταύρωση και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, γι' αυτό και Σταυροαναστάσιμα καλούνται.

Ακολουθία - Ακολουθίες

Κάθε ιερουργία που τελείται εντός του ιερού ναού λέγεται ακολουθία. Κέντρο των ιερών ακολουθιών είναι η Θεία Λειτουργία, η Θεία Ευχαριστία, που γίνεται από την εκκλησία δηλ. από τον ιερέα και τους πιστούς. Καμία ακολουθία δεν μπορεί να γίνει χωρίς ιερέα και πιστούς. Ιερές ακολουθίες υπάρχουν πολλές. Στο Μικρό και Μέγα Ευχολόγιον αναφέρονται πολλές. 

ΠΡΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΝ Α'

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε΄

Στίχ. 1-16. Η συμπεριφορά του Τιμοθέου προς το ποίμνιόν του.

Πρεσβυτέρω μη επιπλήξης, αλλά παρακάλει ως πατέρα, νεωτέρους ως αδελφούς, 
2 πρεσβυτέρας ως μητέρας, νεωτέρας ως αδελφάς εν πάση αγνεία. 
3 Χήρας τίμα τας όντως χήρας. 
4 ει δε τις χήρα τέκνα ή έκγονα έχει, μανθανέτωσαν πρώτον τον ίδιον οίκον ευσεβείν και αμοιβάς αποδιδόναι τοις προγόνοις τούτο γαρ εστι καλόν και απόδεκτον ενώπιον του Θεού. 
5 η δε όντως χήρα και μεμονωμένη ήλπικεν επί τον Θεόν και προσμένει ταις δεήσεσι και ταις προσευχαίς νυκτός και ημέρας 
6 η δε σπαταλώσα ζώσα τέθνηκε. 
7 και ταύτα παράγγελλε, ίνα ανεπίληπτοι ώσιν. 
8 ει δε τις των ιδίων και μάλιστα των οικείων ου προνοεί, την πίστιν ήρνηται και έστιν απίστου χείρων. 
9 Χήρα καταλεγέσθω μη έλαττον ετών εξήκοντα γεγονυία, ενός ανδρός γυνή, 
10 εν έργοις καλοίς μαρτυρουμένη, ει ετεκνοτρόφησεν, ει εξενοδόχησεν, ει αγίων πόδας ένιψεν, ει θλιβομένοις επήρκεσεν, ει παντί έργω αγαθώ επηκολούθησε. 
11 νεωτέρας δε χήρας παραιτού όταν γαρ καταστρηνιάσωσι του Χριστού, γαμείν θέλουσιν, 
12 έχουσαι κρίμα, ότι την πρώτην πίστιν ηθέτησαν 
13 άμα δε και αργαί μανθάνουσι περιερχόμεναι τας οικίας, ου μόνον δε αργαίς, αλλά και φλύαροι και περίεργοι, λαλούσαι τα μη δέοντα. 
14 βούλομαι ουν νεωτέρας γαμείν, τεκνογονείν, οικοδεσποτείν, μηδεμίαν αφορμήν διδόναι τω αντικειμένω λοιδορίας χάριν. 
15 ήδη γαρ τινες εξετράπησαν οπίσω του σατανά. 
16 ει τις πιστός ή πιστή έχει χήρας, επαρκείτω αυταίς, και μη βαρείσθω η εκκλησία, ίνα ταις όντως χήραις επαρκέση. 

Στίχ. 17-25. Τα καθήκοντά του προς τους πρεσβυτέρους. 

17 Οι καλώς προεστώτες πρεσβύτεροι διπλής τιμής αξιούσθωσαν, μάλιστα οι κοπιώντες εν λόγω και διδασκαλία 
18 λέγει γαρ η γραφή βουν αλοώντα ου φιμώσεις και άξιος ο εργάτης του μισθού αυτού 
19 κατά πρεσβυτέρου κατηγορίαν μη παραδέχου, εκτός ει μη επί δύο ή τριών μαρτύρων. 
20 τους αμαρτάνοντας ενώπιον πάντων έλεγχε, ίνα και οι λοιποί φόβον έχωσι. 
21 διαμαρτύρομαι ενώπιον του Θεού και Κυρίου Ιησού Χριστού και των εκλεκτών αγγέλων, ίνα ταύτα φυλάξης, χωρίς προκρίματος μηδέν ποιών κατά πρόσκλισιν. 
22 χείρας ταχέως μηδενί επιτίθει, μηδέ κοινώνει αμαρτίαις αλλοτρίαις σεαυτόν αγνόν τήρει. 
23 Μηκέτι υδροπότει, αλλ' οίνω ολίγω χρω διά τον στόμαχόν σου και τας πυκνάς σου ασθενείας. 
24 Τινών ανθρώπων αι αμαρτίαι πρόδηλοί εισι, προάγουσαι εις κρίσιν, τισί δε και επακολουθούσιν 
25 ωσαύτως και τα καλά έργα πρόδηλά εστι, και τα άλλως έχοντα κρυβήναι ου δύνανται.

Εισοδικόν

Σύντομος ύμνος, που ψάλλεται μετά το πέρας της μικρής Εισόδου και το περιεχόμενο του αναφέρεται στο γεγονός που γιορτάζεται. Συνήθως το Εισοδικό είναι στίχος από την Π. Διαθήκη ( από τους ψαλμούς και συγκεκριμένα από τους Μεσσιανικούς ). Και αυτό γιατί μόνο οι Δεσποτικές εορτές έχουν δικό τους Εισοδικό. Τις άλλες μέρες λέγεται το << Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν Χριστώ Σώσον ημάς Υιέ Θεού ο εν αγίοις θαυμαστός... >> ενώ τις Κυριακές αντικαθίστανται το << ... εν αγίοις θαυμαστός... >> με το << Αναστάς εκ νεκρών... >> και τούτο γιατί η Κυριακή είναι η μέρα Αναστάσιμη. Με το Εισοδικό, το οποίον ψάλλεται πανηγυρικά, η σύναξη των πιστών << υποδέχεται και χαιρετίζει την Είσοδο του Ευαγγελίου, που είναι ο Χριστός και του επισκόπου >>, γιατί ο επίσκοπος είναι << εις τύπον Χριστού >> όπως μας λέγει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος. 

Συναξάριον

Μετά την ΣΤ΄ ωδή του Κανόνος στις << καθ' ημέραν >> ακολουθίες του Όρθρου, απαγγέλλεται το Κοντάκιο και ο Οίκος της ημέρας ή του αγίου ή της εορτής και ακολουθεί η μνημόνευση των αγίων της ημέρας και η διήγηση του βίου ενός εκάστου εξ αυτών. Λέγεται και << Συναξάρι της ημέρας >>. Συναξάρι ή Συναξαριστής είναι και θρησκευτικό βιβλίο που περιέχει τους βιούς των αγίων της Εκκλησίας μας. Για κάθε μήνα υπάρχει και ένας Συναξαριστής. 

Πασαπνοάρια

Ονομάζονται οι δύο πρώτοι στίχοι του 150ου ψαλμού, με την προσθήκη << Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον >>. Έχουν μελοποιηθεί και στους οκτώ ήχους σε αργό και σύντομο μέλος και ψάλλονται κάθε πρωί στον Όρθρο ( εάν υπάρχει εορταζόμενος άγιος ), οπωσδήποτε, όμως ψάλλονται τα Σάββατα και τις Κυριακές. Τα Πασαπνοάρια ακολουθούν τροπάρια - Αίνοι - που λέγονται << Στιχηρά των Αίνων >>.

Τη Κυριακή εσπέρας εις το Λυχνικόν ( Τυρινής )

Έλαμψεν η χάρις σου Κύριε, έλαμψεν ο φωτισμός των ψυχών ημών ιδού καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού καιρός μετανοίας αποθώμεθα τα έργα του σκότους, και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός όπως διαπλεύσαντες το της Νηστείας μέγα πέλαγος, εις την τριήμερον Ανάστασιν καταντήσωμεν, του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, του σώζοντος τας ψυχάς ημών.



Καλή Μεγάλη Τεσσαρακοστή σε όλους.

Συνχωρέστεμε.