Κανών

Ο Κανών ως υμνολογικό είδος παρουσιάστηκε τον 8ον αι. μ.Χ. και καλλιεργήθηκε από Στουδίτες μοναχούς. Το Στούδιο ήτο μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη. Οι Κανόνες αποτελούνται από οκτώ ομάδες των 2-5 τροπαρίων και ονομάζονται ωδές των Κανόνων, σε αντιδιαστολή από τις εννέα Ωδές της Παλαιάς Διαθήκης. Στους Κανόνες λείπει η δεύτερη ωδή επειδή έχει πένθιμο χαρακτήρα. Υπάρχει, όμως, στους Κανόνες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και στον Μεγάλο Κανόνα. Οι Κανόνες είναι πολύ πιό σύντομοι από τα Κοντάκια γι' αυτό και αντικατεστάθησαν στη λατρεία. Το πρώτο τροπάριο σε κάθε ωδή των Κανόνων λέγεται Ειρμός και όλα τα τροπάρια της ωδής συμφωνούν στο ρυθμό και στο μέλος με αυτό. Τα τροπάρια των Κανόνων εξυμνούν, όπως και τα τροπάρια των Κοντακίων, τα κατορθώματα των αγίων της πίστεώς μας, που είναι αφιερωμένοι, και σε πολλούς Κανόνες τα πρώτα γράμματα των Τροπαρίων σχηματίζουν Ακροστιχίδα. Ονομάστηκαν Κανόνες, γιατί ομοιάζουν με τον γνώμονα, κανόνα, χάρακα και δείχνουν το δρόμο της αληθούς πίστεως και ευσεβείας. Γνωστό είναι το Απολυτίκιο << Κανόνα πίστεως και εικόνα πραότητος... >> του αγίου Νικολάου. Οι Ειρμοί των Κανόνων αποτελούν τις Καταβασίες. Προ της απαγγελίας των τροπαρίων κάθε ωδής, προηγείται ανάλογος στίχος, π.χ. στους αγίους << Άγιε του Θεού πρέσβευε υπέρ ημών >>, στη Θεοτόκο << Υπεραγία Θεοτόκε πρέσβευε υπέρ ημών >>, στον Αναστάντα Κύριο << Δόξα τη αγία Αναστάσει Σου Κύριε >> κ.τ.λ. Στα δύο τελευταία τροπάρια κάθε ωδής λέγεται το << Δόξα... Και νυν... >>. Ανάλογα με το περιεχόμενό του ο Κανών διακρίνεται σε Αγίων, Αναστάσιμο, Αποστολικό, Ασωμάτων, Θεοτόκου, Ικετήριο, Κεκοιμημένων, Σταυροαναστάσιμο, Σταυρώσιμο, Τριαδικό κ.ά. Υπάρχουν και άλλοι κανόνες << ικετήριοι >> προς τους Αγγέλους, τους Αγίους, την Ζωαρχική Τριάδα, τον Ιησού Χριστό κ.ά.