Απόλυσις

Κάθε ιερή ακολουθία της Εκκλησίας μας τελειώνει με την Απόλυση. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια η Απόλυσις ήτο απλή, όπως μας διδάσκουν οι αρχαίες Θ. Λειτουργίες π.χ. του αγ. Ιακώβου << Απολύεσθε εν ειρήνη >>. Αργότερα πήρε τη μορφή που έχει σήμερα. << Η Απόλυση, αναφέρει ένας σύγχρονος θεολόγος, είναι μιά δεύτερη και τελευταία ευχή, μετά την Οπισθάμβωνο στην οποία η ιερή σύναξη επικαλείται το έλεος και τη σωτηρία του Ιησού Χριστού, με τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου και όλων των αγίων >>. Υπάρχει μικρή και μεγάλη Απόλυση. Μεγάλη Απόλυση έχουμε στον Εσπερινό, τον Όρθρο και στην Θεία Λειτουργία. Στις άλλες ακολουθίες έχουμε μικρή Απόλυση. Στο μυστήριο του Βαπτίσματος και του Γάμου έχουμε ειδική απόλυση. Επίσης στη Νεκρώσιμο ακολουθία και στην ακολουθία της Γονυκλισίας την Κυριακή της Πεντηκοστής. Στις Δεσποτικές εορτές προτάσσεται το χαρακτηριστικό της εορτής π.χ. της Θείας Μεταμορφώσεως << Ο εν τω όρει τω Θαβώρ μεταμορφωθείς εν δόξη ενώπιον των αγίων Αυτού μαθητών και Αποστόλων, Χριστός ο αληθινός Θεός ημών... >>, που είναι το χαρακτηριστικό της Απόλυσης του Πάσχα. Στην Απόλυση ο ιερεύς επικαλείται τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου, την δύναμη του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, την προστασία των Αγγέλων, τις ικεσίες του Τιμίου Προδρόμου, των Αποστόλων, των Μαρτύρων, των Πατέρων και όλων των αγίων της Εκκλησίας μας. Η Απόλυσις τελειώνει με το << Δι' ευχών των Αγίων Πατέρων ημών... >>, το οποίο σφραγίζει και όλες τις ιερουργίες. 

Ήχος

Μουσικός όρος της Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής. Είναι η εμμελής πορεία της φωνής με ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ( απήχημα, κλίμακα, δεσπόζοντες φθόγγους κ. ά. ) Οι ήχοι της Εκκλ. Βυζ. μουσικής είναι οκτώ και διαιρούνται σε κυρίους Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, και σε πλαγίους πλ. Α΄, πλ. Β΄, πλ. Γ΄ ή Βαρύς και πλ. Δ΄. Κάθε ήχος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά γνωρίσματα.

ΠΡΟΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η΄

Στίχ. 1-13. Ο Χριστός είναι ο Αρχιερεύς του αληθινού θυσιαστηρίου και ο μεσίτης της Καινής Διαθήκης. 

Κεφάλαιον δε επί τοις λεγομένοις, τοιούτον  έχομεν αρχιερέα, ος εκάθισεν εν δεξιά του θρόνου της μεγαλωσύνης εν τοις ουρανοίς, 
2 των Αγίων λειτουργός και της σκηνής της αληθινής, ην έπηξεν ο Κύριος και ουκ άνθρωπος. 
3 πας γαρ αρχιερεύς εις το προσφέρειν δώρά τε και θυσίας καθίσταται όθεν αναγκαίον έχειν τι και τούτον ο προσενέγκη. 
4 ει μεν γαρ ην επί γης, ουδ' αν ην ιερεύς, όντων των ιερέων των προσφερόντων κατά τον νόμον τα δώρα, 
5 οίτινες υποδείγματι και σκιά λατρεύουσιν των επουρανίων, καθώς κεχρημάτισται Μωϋσής μέλλων επιτελείν την σκηνήν όρα γαρ φησι, ποιήσεις πάντα κατά τον τύπον τον δειχθέντα σοι εν τω όρει 
6 νυνί δε διαφορωτέρας τέτευχε λειτουργίας, όσω και κρείττονός εστι διαθήκης μεσίτης, ήτις επί κρείττοσιν επαγγελίαις νενομοθέτηται. 
7 ει γαρ η πρώτη εκείνη ην άμεμπτος, ουκ αν δευτέρας εζητείτο τόπος. 
8 μεμφόμενος γαρ αυτοίς λέγει ιδού ημέραι έρχονται, λέγει Κύριος, και συντελέσω επί τον οίκον Ισραήλ και επί τον οίκον Ιούδα διαθήκην καινήν, 
9 ου κατά την διαθήκην ην εποίησα τοις πατράσιν αυτών εν ημέρα επιλαβομένου μου της χειρός αυτών εξαγαγείν αυτούς εκ γης Αιγύπτου ότι αυτοί ουκ ενέμειναν εν τη διαθήκη μου, καγώ ημέλησα αυτών, λέγει Κύριος 
10 ότι αύτη η διαθήκη ην διαθήσομαι τω οίκω Ισραήλ μετά τας ημέρας εκείνας, λέγει Κύριος διδούς νόμους μου εις την διάνοιαν αυτών, και επί καρδίας αυτών επιγράψω αυτούς, και έσομαι αυτοίς εις Θεόν, και αυτοί έσονταί μοι εις λαόν. 
11 και ου μη διδάξωσιν έκαστος τον πολίτην αυτού και έκαστος τον αδελφόν αυτού, λέγων γνώθι τον Κύριον ότι πάντες ειδήσουσί με από μικρού αυτών έως μεγάλου αυτών 
12 ότι ίλεως έσομαι ταις αδικίαις αυτών, και των αμαρτιών αυτών και των ανομιών αυτών ου μη μνησθώ έτι. 
13 εν τω λέγειν καινήν πεπαλαίωκε την πρώτην το δε παλαιούμενον και γηράσκον εγγύς αφανισμού. 

Ιδιόμελον

Τροπάριο που έχει ιδικό του μέλος ( απ' εδώ και η ονομασία του ) και δεν ομοιάζει με άλλα. Τα Δοξαστικά και άλλα Στιχηρά, κυρίως τα τροπάρια της Λιτής, είναι Ιδιόμελα. 

Ολονυκτία

Ακολουθία που διαρκεί όλη τη νύκτα. Ολονυκτίες γίνονται συνήθως στα μοναστήρια κυρίως του αγίου Όρους και των Μετεώρων. Σπανιώτερα γίνονται στους ενοριακούς ναούς και συνήθως στη μνήμη του εορταζομένου αγίου στο όνομα του οποίου τιμάται ο ναός. Σε πολλά μέρη της Ελλάδος ολονυκτίες ονομάζονται οι << Χαιρετισμοί >> και οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος ( ακολουθίες του Νυμφίου ) επειδή τελούνται το βράδυ. Η ολονυκτία ονομάζεται και Παννυχίς. 

Όρθρος

Ακολουθία που ψάλλεται κάθε πρωί στα μοναστήρια και τους Ενοριακούς ναούς. Ονομάστηκε Όρθρος γιατί η ακολουθία τελείται τις πρώτες πρωϊνές ώρες της ημέρας, μόλις ορθρίζει = ξημερώνει. Ο ιερός υμνωδός ψάλλει: << Εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου προς Σε ο Θεός >>.

ΓΕΝΕΣΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ΄

Οδὲ ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός. καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεός, οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου; 2 καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ τῷ ὄφει· ἀπὸ καρποῦ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου φαγούμεθα, 3 ἀπὸ δὲ τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου, ὅ ἐστιν ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, εἶπεν ὁ Θεός, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ, οὐ δὲ μὴ ἅψησθε αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀποθάνητε. 4 καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε· 5 ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν. 6 καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε· καὶ ἔδωκε καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς μετ᾿ αὐτῆς, καὶ ἔφαγον. 7 καὶ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δύο, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν, καὶ ἔρραψαν φύλλα συκῆς καὶ ἐποίησαν ἑαυτοῖς περιζώματα. 8 Καὶ ἤκουσαν τῆς φωνῆς Κυρίου τοῦ Θεοῦ περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ τὸ δειλινόν, καὶ ἐκρύβησαν ὅ τε ᾿Αδὰμ καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ ἀπὸ προσώπου Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἐν μέσῳ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου. 9 καὶ ἐκάλεσε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ᾿Αδὰμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ᾿Αδάμ, ποῦ εἶ; 10 καὶ εἶπεν αὐτῷ· τῆς φωνῆς σου ἤκουσα περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ καὶ ἐφοβήθην, ὅτι γυμνός εἰμι, καὶ ἐκρύβην. 11 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Θεός· τίς ἀνήγγειλέ σοι ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες; 12 καὶ εἶπεν ὁ ᾿Αδάμ· ἡ γυνή, ἣν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον. 13 καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῇ γυναικί· τί τοῦτο ἐποίησας; καὶ εἶπεν ἡ γυνή· ὁ ὄφις ἠπάτησέ με, καὶ ἔφαγον. 14 καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ὄφει· ὅτι ἐποίησας τοῦτο, ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ ἀπὸ πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς· ἐπὶ τῷ στήθει σου καὶ τῇ κοιλίᾳ πορεύσῃ καὶ γῆν φαγῇ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 15 καὶ ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματός σου καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς· αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν. 16 καὶ τῇ γυναικὶ εἶπε· πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου· ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα, καὶ πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει. 17 τῷ δὲ ᾿Αδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· 18 ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ. 19 ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς γὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ· 20 καὶ ἐκάλεσεν ᾿Αδὰμ τὸ ὄνομα τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Ζωή, ὅτι αὕτη μήτηρ πάντων τῶν ζώντων. 21 Καὶ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς. 22 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἰδοὺ ᾿Αδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν· καὶ νῦν μή ποτε ἐκτείνῃ τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ λάβῃ ἀπὸ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καὶ φάγῃ καὶ ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. 23 καὶ ἐξαπέστειλεν αὐτὸν Κύριος ὁ Θεὸς ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς ἐργάζεσθαι τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη. 24 καὶ ἐξέβαλε τὸν ᾿Αδὰμ καὶ κατῴκισεν αὐτὸν ἀπέναντι τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς καὶ ἔταξε τὰ Χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνην ρομφαίαν τὴν στρεφομένην φυλάσσειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς.

Προφητείαι

Καλούνται τα αναγνώσματα της Παλαιάς Διαθήκης, που διαβάζονται στους πανηγυρικούς Εσπερινούς. Προφητείες διαβάζονται και στους Εσπερινούς της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Στις πανηγύρεις τις απαγγέλλει ο χοροστατών Επίσκοπος. 

Σταυρώσιμα Καθίσματα

Τροπάρια ( Καθίσματα ) που αναφέρονται στη Σταύρωση του Χριστού και ψάλλονται κάθε Τετάρτη και Παρασκευή στον Όρθρο.

Αναλόγιον

Εκκλησιαστικό, λειτουργικό έπιπλο, που χρησιμεύει γιά την τοποθέτηση των εκκλησιαστικών, λειτουργικών βιβλίων. Λέγεται και ψαλτήρι, γιατί απ' αυτό διαβάζονται οι ψαλμοί. Το αναλόγιο συνοδεύεται και από στασίδια ( καθίσματα ).

Δεσποτικά

Τροπάρια που εγκωμιάζουν τον Δεσπότη Χριστό και είναι αφιερωμένα σ' Αυτόν, γι' αυτό και ονομάζονται << Δεσποτικά >>.

ΓΕΝΕΣΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β΄

Και συνετελέσθησαν ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ καὶ πᾶς ὁ κόσμος αὐτῶν. 2 καὶ συνετέλεσεν ὁ Θεὸς ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἕκτῃ τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἃ ἐποίησε, καὶ κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἐποίησε. 3 καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην καὶ ἡγίασεν αὐτήν· ὅτι ἐν αὐτῇ κατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἤρξατο ὁ Θεὸς ποιῆσαι. 4 Αὕτη ἡ βίβλος γενέσεως οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὅτε ἐγένετο· ᾗ ἡμέρᾳ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν 5 καὶ πᾶν χλωρὸν ἀγροῦ πρὸ τοῦ γενέσθαι ἐπὶ τῆς γῆς καὶ πάντα χόρτον ἀγροῦ πρὸ τοῦ ἀνατεῖλαι· οὐ γὰρ ἔβρεξεν ὁ Θεὸς ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ἄνθρωπος οὐκ ἦν ἐργάζεσθαι αὐτήν· 6 πηγὴ δὲ ἀνέβαινεν ἐκ τῆς γῆς καὶ ἐπότιζε πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. 7 καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν. 8 Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν ᾿Εδὲμ κατὰ ἀνατολὰς καὶ ἔθετο ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε. 9 καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. 10 ποταμὸς δὲ ἐκπορεύεται ἐξ ᾿Εδὲμ ποτίζειν τὸν παράδεισον· ἐκεῖθεν ἀφορίζεται εἰς τέσσαρας ἀρχάς. 11 ὄνομα τῷ ἑνὶ Φισῶν· οὗτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Εὐιλάτ, ἐκεῖ οὗ ἐστι τὸ χρυσίον· 12 τὸ δὲ χρυσίον τῆς γῆς ἐκείνης καλόν· καὶ ἐκεῖ ἐστιν ὁ ἄνθραξ καὶ ὁ λίθος ὁ πράσινος. 13 καὶ ὄνομα τῷ ποταμῷ τῷ δευτέρῳ Γεῶν· οὗτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Αἰθιοπίας. 14 καὶ ὁ ποταμὸς ὁ τρίτος Τίγρις· οὗτος ὁ προπορευόμενος κατέναντι ᾿Ασσυρίων. ὁ δὲ ποταμὸς ὁ τέταρτος Εὐφράτης. 15 Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν. 16 καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, 17 ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε. 18 Καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεός· οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον· ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ᾿ αὐτόν. 19 καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πάντα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ καὶ πάντα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤγαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν ᾿Αδάμ, ἰδεῖν τί καλέσει αὐτά. καὶ πᾶν ὃ ἐὰν ἐκάλεσεν αὐτὸ ᾿Αδὰμ ψυχὴν ζῶσαν, τοῦτο ὄνομα αὐτῷ. 20 καὶ ἐκάλεσεν ᾿Αδὰμ ὀνόματα πᾶσι τοῖς κτήνεσι καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τοῦ ἀγροῦ· τῷ δὲ ᾿Αδὰμ οὐχ εὑρέθη βοηθὸς ὅμοιος αὐτῷ. 21 καὶ ἐπέβαλεν ὁ Θεὸς ἔκστασιν ἐπὶ τὸν ᾿Αδάμ, καὶ ὕπνωσε· καὶ ἔλαβε μίαν τῶν πλευρῶν αὐτοῦ καὶ ἀνεπλήρωσε σάρκα ἀντ᾿ αὐτῆς. 22 καὶ ᾠκοδόμησεν ὁ Θεὸς τὴν πλευράν, ἣν ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ ᾿Αδάμ, εἰς γυναῖκα καὶ ἤγαγεν αὐτὴν πρὸς τὸν ᾿Αδάμ. 23 καὶ εἶπεν ᾿Αδάμ· τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου· αὕτη κληθήσεται γυνή, ὅτι ἐκ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς ἐλήφθη αὕτη· 24 ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. 25 καὶ ἦσαν οἱ δύο γυμνοί, ὅ τε ᾿Αδὰμ καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ, καὶ οὐκ ᾐσχύνοντο.

ΠΡΟΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ΄ 

Στίχ. 1-10. Η αρχιερωσύνη του Χριστού << κατά την τάξιν Μελχισεδέκ >>. 

Ούτος γαρ ο Μελχισεδέκ, βασιλεύς Σαλήμ, ιερεύς του Θεού του υψίστου, ο συναντήσας Αβραάμ υποστρέφοντι από της κοπής των βασιλέων και ευλογήσας αυτόν, 
2 ω και δεκάτην από πάντων εμέρισεν Αβραάμ, πρώτον μεν ερμηνευόμενος βασιλεύς δικαιοσύνης, έπειτα δε και βασιλεύς Σαλήμ, ο εστι βασιλεύς ειρήνης, 
3 απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος, μήτε αρχήν ημερών μήτε ζωής τέλος έχων, αφωμοιωμένος δε τω υιώ του Θεού, μένει ιερεύς εις το διηνεκές. 
4 Θεωρείτε δε πηλίκος ούτος, ω και δεκάτην Αβραάμ έδωκεν εκ των ακροθινίων ο πατριάρχης. 
5 και οι μεν εκ των υιών Λευΐ την ιερατείαν λαμβάνοντες εντολήν έχουσιν αποδεκατούν τον λαόν κατά τον νόμον, τουτ' έστιν τους αδελφούς αυτών, καίπερ εξεληλυθότας εκ της οσφύος Αβραάμ
6 ο δε μη γενεαλογούμενος εξ αυτών δεδεκάτωκε τον Αβραάμ, και τον έχοντα τας επαγγελίας ευλόγηκε. 
7 χωρίς δε πάσης αντιλογίας το έλαττον υπό του κρείττονος ευλογείται. 
8 και ώδε μεν δεκάτας αποθνήσκοντες άνθρωποι λαμβάνουσιν, εκεί δε μαρτυρούμενος ότι ζη. 
9 και ως έπος ειπείν, διά Αβραάμ και Λευΐ ο δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται 
10 έτι γαρ εν τη οσφύϊ του πατρός ην ότε συνήντησεν αυτώ ο Μελχισεδέκ. 

Στίχ. 11-28. Ο Χριστός έγινεν Αρχιερεύς θυσιάσας εαυτόν. 

11 Ει μεν ουν τελείωσις διά της Λευϊτικής ιερωσύνης ην ο λαός γαρ επ' αυτή νενομοθέτητο τις έτι χρεία κατά την τάξιν Μελχισεδέκ έτερον ανίστασθαι ιερέα και ου κατά την τάξιν Ααρών λέγεσθαι; 
12 μετατιθεμένης γαρ της ιερωσύνης εξ ανάγκης και νόμου μετάθεσις γίνεται. 
13 εφ' ον γαρ λέγεται ταύτα, φυλής ετέρας μετέσχηκεν, αφ' ης ουδείς προσέσχηκε τω θυσιαστηρίω. 
14 πρόδηλον γαρ ότι εξ Ιούδα ανατέταλκεν ο Κύριος ημών, εις ην φυλήν ουδέν περί ιερωσύνης Μωϋσής ελάλησε. 
15 Και περισσότερον έτι κατάδηλόν εστιν, ει κατά την ομοιότητα Μελχισεδέκ ανίσταται ιερεύς έτερος, 
16 ος ου κατά νόμον εντολής σαρκικής γέγονεν, αλλά κατά δύναμιν ζωής ακαταλύτου 
17 μαρτυρεί γαρ ότι συ ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ. 
18 αθέτησις μεν γαρ γίνεται προαγούσης εντολής διά το αυτής ασθενές και ανωφελές 
19 ουδέν γαρ ετελείωσεν ο νόμος, επεισαγωγή δε κρείττονος ελπίδος, δι' ης εγγίζομεν τω Θεώ. 
20 και καθ΄όσον ου χωρίς ορκωμοσίας - οι μεν γαρ χωρίς ορκωμοσίας εισίν ιερείς γεγονότες, 
21 ο δε μετά ορκωμοσίας διά του λέγοντος προς αυτόν ώμοσε Κύριος, και ου μεταμεληθήσεται συ ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ 
22 κατά τοσούτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν έγγυος Ιησούς. 
23 Και οι μεν πλείονές εισι γεγονότες ιερείς διά το θανάτω κωλύεσθαι παραμένειν 
24 ο δε διά το μένειν αυτόν εις τον αιώνα απαράβοτον έχει την ιερωσύνην 
25 όθεν και σώζειν εις το παντελές δύναται τους προσερχομένους δι' αυτού τω Θεώ, πάντοτε ζων εις το εντυγχάνειν υπέρ αυτών. 
26 Τοιούτος γαρ ημίν έπρεπεν αρχιερεύς, όσιος, άκακος, αμίαντος, κεχωρισμένος από των αμαρτωλών και υψηλότερος των ουρανών γενόμενος, 
27 ος ουκ έχει καθ' ημέραν ανάγκην, ώσπερ οι αρχιερείς, πρότερον υπέρ των ιδίων αμαρτιών θυσίας αναφέρειν, έπειτα των του λαού τούτο γαρ εποίησεν εφάπαξ εαυτόν ανενέγκας. 
28 ο νόμος γαρ ανθρώπους καθίστησιν αρχιερείς έχοντας ασθένειαν, ο λόγος δε της ορκωμοσίας της μετά τον νόμον υιόν εις τον αιώνα τετελειωμένον. 

Αίτησις

Κάθε αίτημα που εκφωνεί ο ιερεύς ονομάζεται Αίτησις. Κυρίως όμως με τον όρο αυτόν χαρακτηρίζεται η Μικρά Συναπτή, δηλ. το << Έτι και Έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν >>.

ΓΕΝΕΣΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α΄

ΕΝ ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. 2 ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος. 3 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς. 4 καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν· καὶ διεχώρισεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν· καὶ διεχώρισεν ὁ Θεὸς ἀνὰ μέσον τοῦ φωτὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σκότους. 5 καὶ ἐκάλεσεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς ἡμέραν καὶ τὸ σκότος ἐκάλεσε νύκτα. καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία.6 Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος καὶ ἔστω διαχωρίζον ἀνὰ μέσον ὕδατος καὶ ὕδατος. καὶ ἐγένετο οὕτως. 7 καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωμα, καὶ διεχώρισεν ὁ Θεὸς ἀνὰ μέσον τοῦ ὕδατος, ὃ ἦν ὑποκάτω τοῦ στερεώματος, καὶ ἀναμέσον τοῦ ὕδατος τοῦ ἐπάνω τοῦ στερεώματος. 8 καὶ ἐκάλεσεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωμα οὐρανόν. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν, καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα δευτέρα.9 Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· συναχθήτω τὸ ὕδωρ τὸ ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς συναγωγὴν μίαν, καὶ ὀφθήτω ἡ ξηρά. καὶ ἐγένετο οὕτως. καὶ συνήχθη τὸ ὕδωρ τὸ ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς τὰς συναγωγὰς αὐτῶν, καὶ ὤφθη ἡ ξηρά. 10 καὶ ἐκάλεσεν ὁ Θεὸς τὴν ξηρὰν γῆν καὶ τὰ συστήματα τῶν ὑδάτων ἐκάλεσε θαλάσσας. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν. 11 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου σπεῖρον σπέρμα κατὰ γένος καὶ καθ᾿ ὁμοιότητα, καὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν καρπόν, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ κατὰ γένος ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ ἐγένετο οὕτως. 12 καὶ ἐξήνεγκεν ἡ γῆ βοτάνην χόρτου σπεῖρον σπέρμα κατὰ γένος καὶ καθ᾿ ὁμοιότητα, καὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν καρπόν, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ κατὰ γένος ἐπὶ τῆς γῆς. 13 καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν. καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα τρίτη. 14 Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ εἰς φαῦσιν ἐπὶ τῆς γῆς, τοῦ διαχωρίζειν ἀνὰ μέσον τῆς ἡμέρας καὶ ἀνὰ μέσον τῆς νυκτός· καὶ ἔστωσαν εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιροὺς καὶ εἰς ἡμέρας καὶ εἰς ἐνιαυτούς· 15 καὶ ἔστωσαν εἰς φαῦσιν ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ ἐγένετο οὕτως. 16 καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τοὺς δύο φωστῆρας τοὺς μεγάλους, τὸν φωστῆρα τὸν μέγαν εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας καὶ τὸν φωστῆρα τὸν ἐλάσσω εἰς ἀρχὰς τῆς νυκτός, καὶ τοὺς ἀστέρας. 17 καὶ ἔθετο αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς 18 καὶ ἄρχειν τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυκτὸς καὶ διαχωρίζειν ἀνὰ μέσον τοῦ φωτὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σκότους. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν. 19 καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα τετάρτη. 20 Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἐξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν καὶ πετεινὰ πετόμενα ἐπὶ τῆς γῆς κατὰ τὸ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ. καὶ ἐγένετο οὕτως. 21 καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὰ κήτη τὰ μεγάλα καὶ πᾶσαν ψυχὴν ζῴων ἑρπετῶν, ἃ ἐξήγαγε τὰ ὕδατα κατὰ γένη αὐτῶν, καὶ πᾶν πετεινὸν πτερωτὸν κατὰ γένος. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλά. 22 καὶ εὐλόγησεν αὐτὰ ὁ Θεός, λέγων· αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὰ ὕδατα ἐν ταῖς θαλάσσαις, καὶ τὰ πετεινὰ πληθυνέσθωσαν ἐπὶ τῆς γῆς. 23 καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα πέμπτη. 24 Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἐξαγαγέτω ἡ γῆ ψυχὴν ζῶσαν κατὰ γένος, τετράποδα καὶ ἑρπετὰ καὶ θηρία τῆς γῆς κατὰ γένος. καὶ ἐγένετο οὕτως. 25 καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὰ θηρία τῆς γῆς κατὰ γένος, καὶ τὰ κτήνη κατὰ γένος αὐτῶν καὶ πάντα τὰ ἑρπετὰ τῆς γῆς κατὰ γένος αὐτῶν. καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλά. 26 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ γῆς γῆς. 27 καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς. 28 καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς ὁ Θεός, λέγων· αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς. 29 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἰδοὺ δέδωκα ὑμῖν πάντα χόρτον σπόριμον σπεῖρον σπέρμα, ὅ ἐστιν ἐπάνω πάσης τῆς γῆς, καὶ πᾶν ξύλον, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ καρπὸν σπέρματος σπορίμου, ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν· 30 καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς γῆς καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ παντὶ ἑρπετῷ ἕρποντι ἐπὶ τῆς γῆς, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ ψυχὴν ζωῆς, καὶ πάντα χόρτον χλωρὸν εἰς βρῶσιν. καὶ ἐγένετο οὕτως. 31 καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν. καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα ἕκτη.

Κατανυκτικά Καθίσματα

Είναι τα τροπάρια που όταν ψάλλονται προκαλούν κατάνυξη ( νύττουν, κεντούν ) και παρακινούν την ψυχή του ανθρώπου σε μετάνοια και ανάνηψη. Κατανυκτικά Καθίσματα ψάλλονται κάθε Δευτέρα στον Όρθρο και στον Εσπερινό και κάθε Τρίτη μόνο στον Όρθρο. 

Ψαλτήριον

Εκκλησιαστικό βιβλίο που περιέχει 151 ψαλμούς. Το Ψαλτήριο είναι χωρισμένο σε είκοσι Καθίσματα, που το καθένα χωρίζεται σε τρεις στάσεις και διαβάζεται κάθε μέρα στις ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το ψαλτήριο χρησίμευε στα σκλαβωμένα Ελληνόπουλα ως αναγνωστικό και εγχειρίδιο γραμματικής. Ψαλτήριο ή Ψαλτήρι λέγεται και το Αναλόγιο.

ΠΡΟΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ΄ 

Στίχ. 1-12. Ανάγκη προόδου προς την τελειότητα. Ο κίνδυνος της εκπτώσεως. 

Διό αφέντες τον της αρχής του Χριστού λόγον επί την τελειότητα φερώμεθα, μη πάλιν θεμέλιον καταβαλλόμενοι μετανοίας από νεκρών έργων, και πίστεως επί Θεόν, 
2 βαπτισμών διδαχής, επιθέσεώς τε χειρών, αναστάσεώς τε νεκρών και κρίματος αιωνίου. 
3 και τούτο ποιήσομεν, εάνπερ επιτρέπη ο Θεός. 
4 αδύνατον γαρ τους άπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε της δωρεάς της επουρανίου και μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Αγίου 
5 και καλόν γευσαμένους Θεού ρήμα δυνάμεις τε μέλλοντος αιώνος, 
6 και παραπεσόντας, πάλιν ανακαινίζειν εις μετάνοιαν, ανασταυρούντας εαυτοίς τον υιόν του Θεού και παραδειγματίζοντας. 
7 γη γαρ η πιούσα τον επ' αυτής πολλάκις ερχόμενον υετόν και τίκτουσα βοτάνην εύθετον εκείνοις δι' ους και γεωργείται, μεταλαμβάνει ευλογίας από του Θεού 
8 εκφέρουσα δε ακάνθας και τριβόλους, αδόκιμος και κατάρας εγγύς, ης το τέλος εις καύσιν. 
9 Πεπείσμεθα δε περί υμών, αγαπητοί, τα κρείττονα και εχόμενα σωτηρίας, ει και ούτω λαλούμεν. 
10 ου γαρ άδικος ο Θεός επιλαθέσθαι του έργου υμών και του κόπου της αγάπης ης ενεδείξασθε εις το όνομα αυτού, διακονήσαντες τοις αγίοις και διακονούντες. 
11 επιθυμούμεν δε έκαστον υμών την αυτήν ενδείκνυσθαι σπουδήν προς την πληροφορίαν της ελπίδος άχρι τέλους, 
12 ίνα μη νωθροί γένησθε, μιμηταί δε των διά πίστεως και μακροθυμίας κληρονομούντων τας επαγγελίας. 

Στίχ. 13-20. Ο όρκος του Θεού προς τον Αβραάμ. 

13 Τω γαρ Αβραάμ επεγγειλάμενος ο Θεός, επεί κατ' ουδενός είχε μείζονος ομόσαι, ώμοσε καθ' εαυτού, 
14 λέγων η μην ευλογών ευλογήσω σε και πληθύνων πληθυνώ σε 
15 και ούτω μακροθυμήσας επέτυχε της επαγγελίας. 
16 άνθρωποι μεν γαρ κατά του μείζονος ομνύουσι, και πάσης αυτοίς αντιλογίας πέρας εις βεβαίωσιν ο όρκος 
17 εν ω περισσότερον βουλόμενος ο Θεός επιδείξαι τοις κληρονόμοις της επαγγελίας το αμετάθετον της βουλής αυτού, εμεσίτευσεν όρκω, 
18 ίνα διά δύο πραγμάτων αμεταθέτων, εν οις αδύνατον ψεύσασθαι Θεόν, ισχυράν παράκλησιν έχωμεν οι καταφυγόντες κρατήσαι της προκειμένης ελπίδος 
19 ην ως άγκυραν έχομεν της ψυχής ασφαλή τε και βεβαίαν και εισερχομένην εις το εσώτερον του καταπετάσματος, 
20 όπου πρόδρομος υπέρ ημών εισήλθεν Ιησούς, κατά την τάξιν Μελχισεδέκ αρχιερεύς γενόμενος εις τον αιώνα.

Κατηχούμενα

Ευχές που διαβάζονται << μυστικώς >> την ώρα της Θείας Λειτουργίας, λίγο μετά τη μικρή Είσοδο, στους Κατηχουμένους, δηλ. στους ανθρώπους που ακόμα δεν έχουν δεχθεί το βάπτισμα. Τα Κατηχούμενα αποτελούν ένα μέρος της θείας Λειτουργίας. Σήμερα παραλείπονται γιατί δεν υπάρχει πιά η τάξη των Κατηχουμένων. Στη Λειτουργία των Προηγιασμένων διατηρούνται τα Κατηχούμενα << γιά την αρχαιοπρέπεια της Λειτουργίας και όχι γιατί υπάρχουν Κατηχούμενοι >>.

Ιεροψάλτης

Αυτός που έχει οριστεί να ψάλλει τους ύμνους στην Εκκλησία. Υπάρχουν δύο Ιεροψάλτες ο Δεξιός που ονομάζεται και Δομέστικος και ο Αριστερός, που λέγεται και Λαμπαδάριος. 

Ευλογητάρια

Είναι μία σειρά από έξι τροπάρια, που ψάλλονται στην ακολουθία του Όρθρου. Ονομάστηκαν Ευλογητάρια γιατί αρχίζουν με το στίχο << Ευλογητός ει, Κύριε, δίδαξόν με τα δικαιώματά Σου>>. Τα Ευλογητάρια είναι Αναστάσιμα και Νεκρώσιμα. Τα Αναστάσιμα ψάλλονται στον Όρθρο της Κυριακής, το Μεγάλο Σάββατο και το Σάββατο του Λαζάρου, ενώ τα Νεκρώσιμα στον Όρθρο του Σαββάτου, στην εξόδιο ακολουθία των πιστών και στα Μνημόσυνα. Υπάρχουν και δύο νεκρώσιμα τροπάρια γιά τους ιερείς. Τα Ευλογητάρια ψάλλονται με τον 118ο ψαλμό που ονομάζεται << Άμωμος >>