Θεοτόκε Παρθένε

Σύντομος ύμνος αφιερωμένος στην Υπεραγία Θεοτόκο και ψάλλεται εμμελώς στην ακολουθία της Αρτοκλασίας. Ως κατανυκτικό τροπάριο ψάλλεται τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μαζί με άλλα τρία τροπάρια που ακολουθούν, το <<Βαπτιστά  του Χριστού...>>, το <<Ικετεύσατε υπέρ ημών...>> και το <<Υπό την σην ευσπλαχνία...>>.  Των δυο τελευταίων τροπαρίων προτάσσεται η μικρή δοξολογία δηλ. το <<Δόξα...Και νυν...>>. Τα λόγια του ύμνου έχουν ληφθεί από το χωρίον (Λουκ. Α΄28) και είναι τα χαιρετιστήρια λόγια που απηύθυνε ο αρχάγγελος Γαβριήλ προς τη Θεοτόκο όταν της ανήγγειλλεν ότι θα γεννήσει τον Εμμανουήλ.

ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 2

ΕΑΝ δὲ ψυχὴ προσφέρῃ δῶρον θυσίαν τῷ Κυρίῳ, σεμίδαλις ἔσται τὸ δῶρον αὐτοῦ, καὶ ἐπιχεεῖ ἐπ᾿ αὐτὸ ἔλαιον καὶ ἐπιθήσει ἐπ᾿ αὐτὸ λίβανον· θυσία ἐστί. 2 καὶ οἴσει πρὸς τοὺς υἱοὺς ᾿Ααρὼν τοὺς ἱερεῖς, καὶ δραξάμενος ἀπ᾿ αὐτῆς πλήρη τὴν δράκα ἀπὸ τῆς σεμιδάλεως σὺν τῷ ἐλαίῳ καὶ πάντα τὸν λίβανον αὐτῆς, καὶ ἐπιθήσει ὁ ἱερεὺς τὸ μνημόσυνον αὐτῆς ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον· θυσία, ὀσμὴ εὐωδίας τῷ Κυρίῳ. 3 καὶ τὸ λοιπὸν ἀπὸ τῆς θυσίας ᾿Ααρὼν καὶ τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ· ἅγιον τῶν ἁγίων ἀπὸ τῶν θυσιῶν Κυρίου. ἐὰν δὲ προσφέρῃ δῶρον θυσίαν πεπεμμένην ἐν κλιβάνῳ, δῶρον Κυρίῳ ἐκ σεμιδάλεως, ἄρτους ἀζύμους πεφυραμένους ἐν ἐλαίῳ καὶ λάγανα ἄζυμα διακεχρισμένα ἐν ἐλαίῳ. 5 ἐὰν δὲ θυσία ἀπὸ τηγάνου τὸ δῶρόν σου, σεμίδαλις πεφυραμένη ἐν ἐλαίῳ, ἄζυμά ἐστι. 6 καὶ διαθρύψεις αὐτὰ κλάσματα, καὶ ἐπιχεεῖς ἐπ᾿ αὐτὰ ἔλαιον. θυσία ἐστὶ Κυρίῳ. 7 ἐὰν δὲ θυσία ἀπὸ τηγάνου τὸ δῶρόν σου, σεμίδαλις ἐν ἐλαίῳ ποιηθήσεται. 8 καὶ προσοίσει τὴν θυσίαν, ἣν ἂν ποιήσῃ ἐκ τούτων τῷ Κυρίῳ, καὶ προσοίσει πρὸς τὸν ἱερέα· καὶ προσεγγίσας πρὸς τὸ θυσιαστήριον 9 ἀφελεῖ ὁ ἱερεὺς ἀπὸ τῆς θυσίας τὸ μνημόσυνον αὐτῆς, καὶ ἐπιθήσει ὁ ἱερεὺς ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον· κάρπωμα, ὀσμὴ εὐωδίας τῷ Κυρίῳ. 10 τὸ δὲ καταλειφθὲν ἀπὸ τῆς θυσίας, ᾿Ααρὼν καὶ τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ· ἅγια τῶν ἁγίων ἀπὸ τῶν καρπωμάτων Κυρίου. 11 Πᾶσαν θυσίαν, ἣν ἂν προσφέρητε Κυρίῳ, οὐ ποιήσετε ζυμωτόν· πᾶσαν γὰρ ζύμην καὶ πᾶν μέλι οὐ προσοίσετε ἀπ᾿ αὐτοῦ, καρπῶσαι Κυρίῳ. 12 δῶρον ἀπαρχῆς προσοίσετε αὐτὰ Κυρίῳ, ἐπὶ δὲ τὸ θυσιαστήριον οὐκ ἀναβιβασθήσεται εἰς ὀσμὴν εὐωδίας Κυρίῳ. 13 καὶ πᾶν δῶρον θυσίας ὑμῶν ἁλὶ ἁλισθήσεται· οὐ διαπαύσατε ἅλας διαθήκης Κυρίου ἀπὸ θυσιασμάτων ὑμῶν, ἐπὶ παντὸς δώρου ὑμῶν προσοίσετε Κυρίῳ τῷ Θεῷ ὑμῶν ἅλας. 14 ἐὰν δὲ προσφέρῃς θυσίαν πρωτογεννημάτων τῷ Κυρίῳ, νέα πεφρυγμένα χίδρα ἐρικτὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ προσοίσεις τὴν θυσίαν τῶν πρωτογεννημάτων 15 καὶ ἐπιχεεῖς ἐπ᾿ αὐτὴν ἔλαιον καὶ ἐπιθήσεις ἐπ᾿ αὐτὴν λίβανον· θυσία ἐστί. 16 καὶ ἀνοίσει ὁ ἱερεὺς τὸ μνημόσυνον αὐτῆς ἀπὸ τῶν χίδρων σὺν τῷ ἐλαίῳ καὶ πάντα τὸν λίβανον αὐτῆς· κάρπωμά ἐστι τῷ Κυρίῳ.

Διώδιον

Κανόνας ο οποίος περιέχει μόνο δύο ωδές αντί για οκτώ που είναι η συνηθισμένη μορφή του. Συναντάται κυρίως την περίοδον του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο κανών του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης είναι διώδιος. 

Μικρά Είσοδος

Ονομάζεται η Είσοδος που γίνεται με Ευαγγέλιο κατά τη θεία Λειτουργία, μετά τα Αντίφωνα και πριν από τα Απολυτίκια της ημέρας και τον Τρισάγιον ύμνο. Συμβολίζει <<την παρουσία του Χριστού στο δημόσιο βίο, στο κήρυγμα και στην τριετή δημόσια δράση του>>. Μικρά Είσοδο έχουμε και στον Εσπερινό, που πραγματοποιείται με θυμιατό μετά το <<Δόξα... και νυν...>>. Στους Εσπερινούς των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, που πραγματοποιούνται μαζί με τις Μεγάλες Ώρες καθώς την Μεγάλη Πέμπτη και το Μέγα Σάββατο η Είσοδος του Εσπερινού γίνεται με Ευαγγέλιο, γιατί ακολουθεί Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα. Στην Μικρά Είσοδο την αρχαία εποχή γινόταν η επίσημη μεταφορά του Ευαγγελίου από το Σκευοφυλάκιο, όπου φυλασσόταν, στην αγία Τράπεζα. Αλλά και σήμερα που το ιερό Ευαγγέλιο φυλάσσεται πάντα στην αγία Τράπεζα, πάλι εισοδεύεται από την βορεινή πυλίδα του αγίου βήματος και δια μέσου του λαού, λίγο πριν αναγνωσθεί. Κατά την Είσοδο του Ευαγγελίου, την αρχαία εποχή, εισήρχετο στο ναό και ο επίσκοπος για να τελέσει τη θεία Λειτουργία. 

Οι Πατέρες μας δεν έχουν παραδώσει ένα μονάχα κανόνα νηστείας, ούτε ένα ωρισμένον διαιτολόγιον, ούτε την άδειαν εις όλους να τρώγουν χωρίς μέτρον, επειδή όλοι δεν έχουν την ίδιαν δύναμιν, ή λόγω ηλικίας ή λόγω ασθενείας, ή διότι δεν έχουν ακόμα υποβάλλει το σώμα των εις μίαν σταθεράν συνήθειαν. Εις όλους όμως έχουν υποδείξει ένα σκοπόν, να αποφεύγωμεν τα πολλά φαγητά, και να μη επιδιώκωμεν το χόρτασμα του στομάχου μας. 

Αββά Κασσιανού