ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ !!!

Κατανυκτικός Εσπερινός

Ονομάζεται έτσι ο Εσπερινός των Κυριακών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Στους Κατανυκτικούς Εσπερινούς ψάλλονται τα Μεγάλα Προκείμενα και τα Κατανυκτικά Τροπάρια.

Νεκρώσιμα Καθίσματα

Τροπάρια (Καθίσματα) που αναφέρονται στους <<απ' αιώνος κεκοιμημένους>> και ψάλλονται κάθε Σάββατο στον Όρθρο. Περιέχονται στην Παρακλητική. 

Νεκρώσιμος Ακολουθία

Η εξόδιος ακολουθία που ψάλλεται στους εκδημούντας πιστούς. Την εβδομάδα της Διακαινησίμου ψάλλεται ιδιαίτερη νεκρώσιμη ακολουθία. Επίσης υπάρχει ιδιαίτερη ακολουθία στα νήπια. 

Κεκοιμημένων Κανόνες

Ψάλλονται κάθε Σάββατο στον Όρθρο και είναι αφιερωμένοι στους προσφιλείς μας νεκρούς. 

Εξάψαλμος

Ομάδα από έξι ψαλμούς, που απαγγέλλονται στην αρχή του Όρθρου. Οι ψαλμοί είναι οι: 3ος, 37ος, 62ος, 87ος, 102ος, 142ος. Ο Εξάψαλμος παραλείπεται την Διακαινήσιμο εβδομάδα.

Μεσώρια

Είναι μικρές ακολουθίες που αποτελούνται από τρεις ψαλμούς η κάθε μια και από άλλες ευχές και απαγγέλλονται μεταξύ των Ωρών, γι' αυτό λέγονται και Μεσώρια, δηλ. ανάμεσα Α΄ και Γ΄ ώρας διαβάζεται το Μεσώριο της Α΄ ώρας κ.ο.κ. Τα Μεσώρια λέγονται μόνο στις νηστείες των Χριστουγέννων και των αγίων Αποστόλων. 

Μακαρισμοί

Σύντομη ακολουθία που ψάλλεται στα Τυπικά. Ονομάζονται <<Μακαρισμοί>>, γιατί αρχίζουν με τη λέξη <<Μακάριοι...>> που είναι η επί του Όρους ομιλία του Ιησού Χριστού (Ματθ. Ε΄ 3-16). Στην αρχή των Μακαρισμών υπάρχει η προσθήκη <<Εν τη βασιλεία Σου, μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία Σου>> που είναι η ικεσία του ληστού που σώθηκε. Ο στίχος αυτός μετά από κάθε Μακαρισμό επαναλαμβάνεται ως εφύμνιο. Τους Μακαρισμούς τους ψάλλουμε στην ακολουθία της Θ΄ (ενάτης) όταν συμψάλλεται με τη θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων και στον Όρθρο της Μεγάλης Παρασκευής. Οι Μακαρισμοί λέγονται και στη Νεκρώσιμη ακολουθία. 

Θεοτόκε Παρθένε

Σύντομος ύμνος αφιερωμένος στην Υπεραγία Θεοτόκο και ψάλλεται εμμελώς στην ακολουθία της Αρτοκλασίας. Ως κατανυκτικό τροπάριο ψάλλεται τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μαζί με άλλα τρία τροπάρια που ακολουθούν, το <<Βαπτιστά  του Χριστού...>>, το <<Ικετεύσατε υπέρ ημών...>> και το <<Υπό την σην ευσπλαχνία...>>.  Των δυο τελευταίων τροπαρίων προτάσσεται η μικρή δοξολογία δηλ. το <<Δόξα...Και νυν...>>. Τα λόγια του ύμνου έχουν ληφθεί από το χωρίον (Λουκ. Α΄28) και είναι τα χαιρετιστήρια λόγια που απηύθυνε ο αρχάγγελος Γαβριήλ προς τη Θεοτόκο όταν της ανήγγειλλεν ότι θα γεννήσει τον Εμμανουήλ.

Διώδιον

Κανόνας ο οποίος περιέχει μόνο δύο ωδές αντί για οκτώ που είναι η συνηθισμένη μορφή του. Συναντάται κυρίως την περίοδον του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο κανών του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης είναι διώδιος. 

Μικρά Είσοδος

Ονομάζεται η Είσοδος που γίνεται με Ευαγγέλιο κατά τη θεία Λειτουργία, μετά τα Αντίφωνα και πριν από τα Απολυτίκια της ημέρας και τον Τρισάγιον ύμνο. Συμβολίζει <<την παρουσία του Χριστού στο δημόσιο βίο, στο κήρυγμα και στην τριετή δημόσια δράση του>>. Μικρά Είσοδο έχουμε και στον Εσπερινό, που πραγματοποιείται με θυμιατό μετά το <<Δόξα... και νυν...>>. Στους Εσπερινούς των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, που πραγματοποιούνται μαζί με τις Μεγάλες Ώρες καθώς την Μεγάλη Πέμπτη και το Μέγα Σάββατο η Είσοδος του Εσπερινού γίνεται με Ευαγγέλιο, γιατί ακολουθεί Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα. Στην Μικρά Είσοδο την αρχαία εποχή γινόταν η επίσημη μεταφορά του Ευαγγελίου από το Σκευοφυλάκιο, όπου φυλασσόταν, στην αγία Τράπεζα. Αλλά και σήμερα που το ιερό Ευαγγέλιο φυλάσσεται πάντα στην αγία Τράπεζα, πάλι εισοδεύεται από την βορεινή πυλίδα του αγίου βήματος και δια μέσου του λαού, λίγο πριν αναγνωσθεί. Κατά την Είσοδο του Ευαγγελίου, την αρχαία εποχή, εισήρχετο στο ναό και ο επίσκοπος για να τελέσει τη θεία Λειτουργία. 

Απολυτίκιον

Είναι τροπάριο που <<εν συνόψει>> περιέχει την υπόθεση της εορτής. Το τροπάριο αυτό ψάλλεται στο τέλος, στην απόλυση (απ' εδώ και η ονομασία Απολυτίκιον) του Εσπερινού, στον Όρθρο μετά το <<Θεός Κύριος...>> και μετά την Δοξολογία. Επίσης πριν και μετά την Μικρά Είσοδο.

Ασωμάτων Κανόνες

Κανόνες που ψάλλονται στους Αρχαγγέλους κάθε Δευτέρα, ημέρα αφιερωμένη στις Επουράνιες, Πνευματικές Δυνάμεις. Οι κανόνες των Αρχαγγέλων περιέχονται στο βιβλίο της παρακλητικής. 

Απόδοσις εορτής

Κάθε μεγάλη χριστιανική εορτή π.χ. Χριστούγεννα, Θεοφάνεια κ.ά. διαρκεί οκτώ ημέρες. Την ογδόη ημέρα αποδίδεται η εορτή. Εξαίρεση είναι η εορτή του Πάσχα που διαρκεί σαράντα ημέρες και αποδίδεται την παραμονή της Αναλήψεως του Κυρίου. Άλλοτε η εορτή αποδίδεται σε τρεις ημέρες π.χ. εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, άλλοτε σε πέντε και άλλοτε σε μία ημέρα όπως τις εορτές του Τριωδίου. 

Θεοτόκου κανόνες

Ονομάζονται έτσι οι κανόνες που είναι γραμμένοι και αφιερωμένοι στην Υπεραγία Θεοτόκο, τη μητέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Στην Θεοτόκο είναι αφιερωμένοι οι παρακλητικοί κανόνες (ο Μικρός και ο Μέγας), ο Ακάθιστος Ύμνος κ.ά. Οι κανόνες της Θεοτόκου περιέχονται στην Παρακλητική και το Θεοτοκάριον, το οποίο περιέχει 62 κανόνες. 

Θεός Κύριος...

Σύντομος, εωθινός ύμνος που ψάλλεται μετά την ανάγνωση του Εξάψαλμου και πριν από το Απολυτίκιο της ημέρας. Ψάλλεται τέσσερις φορές μετά στίχων. Τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή αντί του <<Θεός Κύριος...>> ψάλλεται το <<Αλληλούϊα>> εκτός Σαββάτου και Κυριακής. Επίσης ψάλλεται και στην αρχή των Παρακλητικών Κανόνων της Θεοτόκου και των Αγίων. 

Εωθινά Εξαποστειλάρια

Ονομάζονται τα Εξαποστειλάρια των Κυριακών. Είναι ένδεκα τον αριθμό, όσα δηλ. τα Εωθινά Ευαγγέλια και τα Εωθινά δοξαστικά και αναφέρονται στην ανάσταση του Ιησού Χριστού. Είναι έργον <<Κωνσταντίνου του Βασιλέως>> γιυού του βασιλέως Λέοντος του ΣΤ΄ του Σοφού.

Κάθισμα - ατα

Το ψαλτήριο είναι εκκλησιαστικό, λειτουργικό βιβλίο, το οποίο αποτελείται από 150 ψαλμούς, που τους περισσότερους έγραψε ο προφήτης και βασιλέας Δαυΐδ.. Χωρίζεται σε είκοσι ομάδες, που ονομάζονται Καθίσματα Ψαλτηρίου. Κάθε Κάθισμα έχει τρεις στάσεις, στις οποίες παρεμβάλονται τροπάρια, που ονομάζονται και αυτά Καθίσματα, για να μετριάζεται η μονοτονία της ανάγνωσης. Ονομάστηκαν Καθίσματα γιατί την ώρα αυτή οι πιστοί κάθονται. Σήμερα τα Καθίσματα ψάλλονται μετά το Απολυτίκιο του Όρθρου χωρίς να διαβάζονται οι ψαλμοί του Καθίσματος. Επίσης Καθίσματα ψάλλονται και στην Γ΄ ωδή του κανόνα, τα οποία έγονται Μεσώδια. Σε κάθε Εσπερινό στιχολογείται ή διαβάζεται ένα Κάθισμα ψαλτηρίου, ενώ στον Όρθρο από δύο έως τρία.Περιεχόμενο των Καθισμάτων (τροπάρια) είναι η υπόθεση της εορτής ή του τιμωμένου αγίου. Καθίσματα υπάρχουν: Αναστάσιμα, Αποστολικά, Κατανυκτικά, Μαρτυρικά, Νεκρώσιμα, Σταυρώσιμα.

Θεία Οικονομία

Ονομάζεται από τους Πατέρες το σύνολο των πράξεων, με τις οποίες ο Θεός ενήργησε την απολύτρωση και τη σωτηρία μας: η ενανθρώπηση του Θεού Λόγου, η ζωή, η διδασκαλία, τα πάθη, η σταύρωση, η ανάσταση, η ανάληψή Του, η ίδρυση της Εκκλησίας Του κ.ά.

Δοξαστικά

Ύμνος σύντομος ή μακρύς με δοξολογικό και εγκωμιαστικό περιεχόμενο και αναφέρεται στον εορταζόμενο άγιο ή σε άλλο χριστιανικό γεγονός π.χ. Γέννηση του Χριστού, Κοίμηση της Θεοτόκου κ.ά. Ονομάστηκε Δοξαστικό, γιατί του ύμνου, αντί του ψαλμικού στίχου προτάσσεται, το <<Δόξα Πατρί και Υιώ...>>. Το Δοξαστικό ακολουθεί το Θεοτοκίον και προτάσσεται σ' αυτό το <<Και νυν...>>. Τα Δοξαστικά ψάλλονται στο τέλος των Στιχηρών και των Αποστίχων του Εσπερινού και στο τέλος των Αίνων του Όρθρου και τις καθημερινές στο τέλος των Αποστίχων. Υπάρχουν Δοξαστικά ιδιόμελα και προσόμοια. Περίφημα είναι τα Δοξαστικά του Ιωάννου του Δαμασκηνού, τα οποία λέγονται και Δογματικά (είναι τα Αναστάσιμα Δογματικά των οκτώ ήχων του Εσπερινού των Σαββάτων) και τα Εωθινά του Λέοντος του Σοφού, Αυτοκράτορος του Βυζαντίου.